Nurgül Şenefe
Çocukken kitap okumaktan çok hoşlanmadığımı sanırdım, ta ki doğru kitap elime geçene kadar…
Bir çocuk, okuma sevgisini ve alışkanlığını gerçekten okuma yazma öğrendikten sonra mı kazanır? Elbette hayır! Çocuğun okuma sevgisi ve alışkanlığı, okul öncesi dönemde başlar. Çocuğun dünyaya geldiği andan itibaren her ayına ve yaşına uygun formatta olan kitaplarla başlayan bu yolculukta, en önemli türlerin başında resimli kitaplar gelir.
Ben, kimi bakış açıları onaylamasa da resimli kitapların sadece çocuklar için olduğuna inanmam. Bu kitapların, yetişkinlere de seslenen bir tür olduğuna inanan ve bunu savunanlardanım. Kitap alışverişi yaparken hem kızım için hem de kendim için aldığım resimli kitaplar olmuştur. Benim çocukluğumda, resimli kitap yayınları maalesef çok azdı. Yaklaşık olarak son 5 yıldır, yerli pazarımızda da çocuklara özel ve birbirinden güzel resimli kitaplar yayımlanıyor. Resimli kitaplar kategorisi, gelişme ve öğrenme süresindeyken raflardaki genel kitapların yanında nitelikli kitap sayısının da eş zamanlı olarak artmasını dilediğimiz bir dönemden geçiyoruz; bu durum, konunun uzmanlarınca net olarak gözlemlenmektedir. Toplumsal gelişimde de önemli role sahip olan resimli kitaplar konusunda, herkesi daha dikkatli ve bilinçli davranıp farkındalık sahibi olmaya davet ediyorum. Çocuk kitapları alanında uluslararası yaptığım çalışmalarda ve 15 yılı aşkın gözlemlerimin neticesinde tespit ettiğim bir konuyu sizlerle paylaşmak istiyorum. Resimli kitaplar kategorisi hakkında gelişmekte olan toplumların algısını şu şekilde maddelendirebiliriz:
- Kısa bir hikâye ya da masal, çizimlerle birleştirildiğinde ortaya bir resimli kitap çıkarılmış olur.
- Resimli kitapta yazar, çizerden daha önemli rol oynar.
- Resimli kitaplar zaten görsel ağırlıklıdır, kitapta ayrıca grafik tasarımı özelinde bir çalışma yapılmasına ihtiyaç yoktur. Grafik tasarımı yapan herkes resimli kitap tasarımı da yapabilir.
- Her resimli kitap çocuklar içindir, her çizgi film için hedef kitlenin çocuklar olarak belirlenmesi gibi…
Elbette her pazarda istisnalar, nitelikli ve birbirinden harika kitaplar da mevcuttur. Ne yazık ki genel algıya göre resimli kitaplar, diğer kitap kategorilerine oranla daha kolay ortaya çıkarılabilir kitaplardır.
Peki, bu yanlış algının değişmesi için en başta kimlerin sorumluluk alması ve katkı sağlaması önemlidir? Bunun için; yazarları, çizerleri/illüstratörleri, editörleri, grafik tasarımcıları, yayıncıları, ajansları, kitap eleştirmenlerini, okuyucuları (en başta ama bununla sınırlı olmamakla beraber ebeveynleri, öğretmenleri, kütüphanecileri), henüz bizim pazarımızda olmayan fakat çocuk kitaplarında önemli role sahip olan sanat direktörlerini ve editörlerini sayabiliriz.
Oysa gelişmiş pazarları incelediğimizde şu gerçek yüzümüze tokat gibi çarpar: Resimli kitaplar; yazılması, çizilmesi, editörlüğü ve tasarımıyla birlikte tüm bu alanlarda uzmanlık gerektiren en zor kategorilerden biridir.
Bu alandaki gelişmiş pazarlara baktığımızda ve farklı olanın ya da resimli kitapları daha nitelikli kılanın ne olduğunu sorguladığımızda, karşımıza uzun ve detaylı bilgiler çıkıyor. Burada özetle, en temel başlıklara değindim:
Sayfa Çevirten İllüstrasyon Nedir?
Çocuk kitabı illüstratöründe olması gereken en temel beceri ve özelliklerin neler olduğu konusunda yayınevi ve ekibinin yetkinliği ne seviyededir, gerçekten yeterliler midir? İyi kurgulanmış, güçlü betimlenmiş karakterlerin çizim tekniklerinde olmazsa olmazlar nelerdir? Hikâyede geçen dünya ve ortamın nasıl sahnelendiği oldukça önemlidir. Karakterlerin, farklı ortam ve duygu durumları için tutarlı çizimini sağlayabilmek adına bazı püf noktalar vardır.
İllüstratörün dünyayı görme ve algılama şeklini çizimine nasıl yansıtabildiği konusu, teknik ve tarz kadar önemli bir unsurdur. Bu unsur, bir resimli kitabı en üst noktaya taşıyabilir. İllüstratör sayesinde kendini diğerlerinden ayırıp anlatım gücünü ortaya koyan bu kitaplar, ödül alan kitaplar kategorisindeki yerini genelde kolayca alır.
İyi Kurgulanmış Karakterler, Kitabın Ritmi ve Hikâyeyi Güçlü Kılan Unsurlarla Az ve Öz Metin Sağlayabilme Konusu:
Resimli kitaplarda en fazla yapılan hatalardan birisi de metnin uzun olması ve gereksiz detaya girilmesidir. 3-6 yaş grubu çocukların görsel okuma konusunda ne kadar kabiliyetli olduklarını düşündüğümüzde, illüstrasyonun çocuğa sunduğu dünya ve görsel hikâye anlatıcılığının yanında, bazı unsurları metinle tekrar tekrar anlatmaya gerçekten ihtiyaç var mıdır?
Resimli kitaplardaki metin yazımında, Amerika’da 450 kelime sınırı kuralı işler. Ülke dillerine göre bu kelime sayısı sınırı değişkenlik gösterir. Pazarımızda yayımlanan resimli kitapların metinlerine, bizim de sınırlamalar getirmemiz gerekmez mi?
Bir kitabın başarılı olamamasının birçok nedeni vardır fakat şüphesiz ki kötü bir illüstrasyon ve metin de bu nedenlerden biri olabilir.
Bu nedenle hepimizi, resimli kitaplara bakışımız ile onu ele alış şeklimizi yeniden düşünmeye ve resimli kitabı kendi kategorisinde benzersiz kılan yönlerini görmeye davet ediyorum.
