Giriş
Türkiye’de edebiyat tarihiyle ve çocuk edebiyatıyla ilgili başvuru kaynaklarında çocuk edebiyatının 1970’leri, sol eğilimli belli başlı yazarların ve eserlerinin zikredilmesiyle yüzeysel bir şekilde sunulur (Kaynardağ, 1983; Ciravoğlu, 1997; Yalçın ve Aytaş, 2016).[1] Oysa 1970’ler, içinde çeşitli bakış açılarını, fikirleri ve yol ayrımlarını barındıran, karmaşık bir olgu olarak sol kavramına ve bu çizginin farklı noktalarında konumlanan çocuk edebiyatı yazarlarıyla (Köy Enstitülü öğretmen kuşağı yazarları, yetişkin yazarları, şairler vb.), yayıncılarıyla, çizerleriyle sınırlandırılamayacak kadar farklılığa ev sahipliği yapmış, çocuk yayıncılığı açısından bereketli bir on yılın temsilcisidir.
Bu dönemde çocuklar için yayımlanmış edebiyat eserleri ağırlıklı olarak resimli kısa öykülerden ve/veya ilk okuma kitaplarından, öykülerden ve romanlardan oluşsa da, sınırlı oranda şiirlerin, resim-kitapların (picturebooks) örnekleri de bulunur. Edebiyat eserlerinin konuları sosyal sorunlar (yoksulluk, iç göçün ve dış göçün çocuklara etkisi ve yaşadıkları çeşitli sorunlar, çocuk işçiliği, eşitsizlik), tarihsel anlatılar (Ömer Seyfettin’in öyküleri, Osmanlı padişahlarının kurgusal hayatları ve yazarların çocukluk anıları), uzay maceraları, detektiflik, hayvan sevgisi, ahlâki değerler (iyilik, dürüstlük, cömertlik, yardımseverlik, vb.), İslami değerler gibi çeşitlilik gösterir. Dolayısıyla bu yazıda ele alınacak Ev başlıklı çeviri eser, hem resim-kitap olması hem de savaş temasını içermesi açısından 1970’ler çocuk edebiyatından nadir bir eserdir.
Ev Necati Kaya’nın Türkçesiyle Ekim 1979’da Güneş Yayınevi tarafından yayımlanır. Suriyeli yazar Zakaria Tamer’in (1931) Arapça kaleme aldığı ve Mısırlı Mohieddin Ellabbad[2]’ın (1940-2010) resimlediği eser, 1975 yılında Beyrut’ta Dar al-Fata al-Arabi adlı yayınevi tarafından yayımlanır. Eserin hayata gelişini çizgisel takip edecek olursak, Beyrut’ta içine doğduğu bağlama ve aktörlerine göz atmak yerinde olur.
Dünya edebiyatında Arap dünyasının en bilinen kısa öykü yazarı ve çocuk edebiyatı yazarı olan Tamer, 1957 yılı ile Suriye’den ayrılarak Birleşik Krallığa yerleştiği 1980 yılları arasında Suriye Kültür Bakanlığında memuriyet, çeşitli edebiyat ve kültür dergilerinde editörlük, Suudi Arabistan’da senaristlik yapmıştır. Bunlarla birlikte Suriye’de resmi bir televizyon kanalında yürüttüğü çalışmalar ve Arap Yazarlar Birliğinin kuruculuğu gibi farklı alanlarda yaptıkları ile öne çıkan bir figürdür.[3] 1970’li yıllarda ise çocuk edebiyatına yoğunlaşır; çeşitli çocuk edebiyatı dergilerinin baş editörlüğünü yürütür ve resimli çocuk kitapları ve çocuklar için öyküler kaleme alır.[4] Öykülerinde çoğunlukla sosyal adaletsizlik, siyasi baskı, şiddet, özgürlük gibi konuları ele alır.
Ev’in çizeri Ellabbad da Arap dünyasının en bilinen kitap illüstratörlerinden ve ödüllü sanatçılarından biridir ve Batı dünyasında da tanınır. Mısır’da Güzel Sanatlar Okulu mezunu olan Ellabbad’ın sofistike tasarımları, sanatsal özgürlüğün dışavurumu olarak değerlendirilir. Kahire’de ve Beyrut’ta çeşitli dergilerin (çocuk dergileri de aralarında olmak üzere) ve gazetelerin tasarımlarını yapan Ellabbad Kızıl Haç ve UNESCO gibi uluslararası kurumlar için de tasarımlar yapmıştır.[5] Ellabbad yalnızca Arap dünyasının içinde bulunduğu siyasi durumları (Nasır ve Sedat gibi yöneticilerin anti-demokratik uygulamaları vb.) değil küresel siyaseti ve Filistin meselesini çizimlerine taşımıştır.[6]
1974’te Beyrut’ta kurulan Dar al-Fata al-Arabi, Arap dünyasında yalnızca çocuklar için kitap yayımlamak amacıyla kurulan ilk yayınevidir. İçerik, biçim ve tasarım açısından kaliteli çocuk kitapları yayımlamanın yayınevinin temel amacı olarak belirtildiği tanıtım broşüründe (bkz. Görsel 1), yayımladıkları ilk başlığın Ev olduğu kaydedilir. Ev’de buluşan yetkin yazar ve sanatçının profesyonel yörüngeleri göz önünde bulundurulduğunda yayınevinin Arap yazarları ve çizerleri bünyesinde toplayarak Arap çocuk edebiyatında yeni bir estetik anlayışı oluşturma çabası öne çıkar.[7] Etkin olduğu süreçte 170’den fazla kitap ve posterler yayımlayan yayınevinin 3-16 yaş aralığındaki çocukların yaş gruplarına göre hazırlanmış farklı dizileri mevcuttur. Resim kitap, resimli kitap gibi öykülere ek olarak okul öncesi çocukları harfler, rakamlar ve şekillerle tanıştıran poster-kitaplar ve daha ileri yaş grupları için de Arap ve dünya medeniyetinin bilimsel, tarihsel ve kültürel yönlerini konu alan kitaplar gibi eğitsel içerikli yayınlar sunmuştur. Yayınevinin çocuk yayınları yalnızca Arap dünyasıyla (Suriye, Mısır, Lübnan, Filistin vb.) sınırlı kalmamış, birçok dile (Fransızca, İngilizce, Almanca, İtalyanca, İspanyolca, İsveççe, Danca, Rusça ve Japonca) çevrilerek (bkz. Görsel 2) uluslararası dolaşıma girmesi sağlanmıştır. Filistin Kurtuluş Örgütünün (FKÖ) kültürel programı olarak hayata geçirilen yayınevinin örgütten bağımsız bir şekilde yürütüldüğü kaydedilir (Traboulsi, 2010). İlgili dönemde Arap dünyasında çocuklara yönelik yayıncılığın birkaç eser çevirmek ve resimlerin kopyalanmasından ileri gitmediğini belirten Nawal Traboulsi (Dar al-Fata’da Ellabbad ile birlikte çalışan genç illüstratör), çocuklar hakkında düşünmenin dahi devrim sayıldığı bir dönemde yayınevinin modern ve yenilikçi estetik anlayışının değerinin altını çizer (a.g.y.). Ellabbad yayınevinin kurulmasına giden yolun, çocukların eğitimi konusunda yapılan çalışmalarla başladığını not eder (a.g.y.). Ayrıca yayınevinin yayımladığı bir dizi renkli resimli çocuk kitabının ABD’de küçük çocukların eğitiminde kullanıldığı belirtilir (Knopf-Newman, 2011).
Yayınevinin ilk çocuk edebiyatı kitabı olan Ev, birçok dile çevrilmiştir ve 1975’te iki ödül almıştır. Beyrut Arap Kitap Fuarında en güzel Arapça kitap ödülü alan Ev, Bratislava’da düzenlenen uluslararası illüstrasyon bienalinde onur listesinde yer almıştır (Maasri, 2020).
Görsel 1. Yayınevinin tanıtımı Görsel 2. Ev’in çeşitli dillerdeki çevirileri[8]
Ev’in Türkçeye Çevrilmesini Sağlayanlar: Yayınevi, Çevirmen
Bu kısımda Ev’in Türkçeye çevrilmesinde rol oynayan aktörler arasında yer alan yayınevi ve çevirmen hakkında sınırlı bulgularımı paylaşacağım.[9]
Güneş Yayınevi ve/veya Güneş Yayınları[10] İstanbul’da Cağaloğlu yayıncılarından biridir. 1970’lerin çocuk edebiyatı alanının marjinal, son derece küçük ölçekli ve sol çizgide konumlanan bir yayınevi olduğu belirtilebilir. Marjinal olarak nitelememin nedeni, yayımladığı çocuk edebiyatı eserlerinin ikisi dışında tümünün renkli resim-kitaplar ve/veya resimli kitaplardan oluşması ve içerik itibariyle daha önce sunulmayan seçenekleri Türkçe sunmasıdır. Ayrıca salt çocuklar için eser yayımlayan bir yayınevi olması, ilgili dönemde sık karşılaşılmayan önemli bir özelliktir.
Güneş Yayınevinin Çocuk Dizisi -bugüne kadar bulabildiğim kadarıyla- 7 eserden oluşur. Dizideki eserler, kronolojik yayın sırasına göre, şu şekildedir:
Istvan Kormos, Yakup ve Tılsımlı Öküzleri, Çeviren ve uyarlayan: Barış Pirhasan, Resimleyenler: Gyula Macskássy – Grete Just – Tibor Csermak – Szabolcs Szabo, 1979, 30 s.
Hiltrud Lind, Akıllı Sıpa, Çeviren: Zeyyat Selimoğlu, Resimler: Susa Schlieper, 1979, 39 s.
Yuri Brezan, Kara Değirmen, Çeviren ve uyarlayan: Zeyyat Selimoğlu, Resimleyen: İsmail Somuncu, 1979, 128 s.
Zakaria Tamer, Ev, Çeviren: Necati Kaya, Resimleyen: El-Labbad, 1979, 24 s.
Ernst A[lfred] Ekker, Mehmet Almanya’da, Çeviren: Elif Lachauer, Resimleyen: Karlheinz Gross, 1979, 24 s.
İsmail Uyaroğlu, Bir Liranın İki Günü, Resimler: Tan Oral, 1979, 71 s.
R. Kushnerovich, Taş İşçisinin Öyküsü, Çeviren: Necati Kaya, Resimler: A. Vinokurov – L. Shvartsman, 1980, 28 s.
Listedeki çeviri eserlerin önemli bir noktası kaynak dilleri fark etmeksizin Almanca yayımlanmış olmalarıdır. İlgili dönemde, Kushnerovich’in eseri Tacik masalı olup Sovyet Rusya’da filme uyarlanmıştır. Benzer şekilde Brezan’ın eseri de Doğu Almanya’da filme uyarlanmıştır. Macaristan Halk Cumhuriyetinde animasyonun kurucusu[11] olarak bilinen Gyula Macskássy’nin (1912-1971) animasyon filminin görsellerinden[12] yola çıkarak yukarıdaki listede yer alan eserini Macarca kaleme alan Istvan Kormos da Almancaya çevrilmiştir. Nitekim resimleyenlere bakıldığında, eserlerin Almancanın kullanıldığı bölgelerle ilişkili olduğu kolaylıkla anlaşılabilir. Türkçe çevirilerde Almancanın kaynak dil ve kültür olarak kullanıldığı ve/veya kolaylaştırıcı bir ara dil/kültür işlevi gördüğü ileri sürülebilir. Çevirmenlerin çalışma dilleri göz önünde bulundurulmak istenirse, ne yazık ki çeşitli nedenlerden dolayı somut ve güvenilir bilgiye erişme sorunu vardır. Alman Lisesi mezunu Zeyyat Selimoğlu (1922-2000) Almancadan Türkçeye çeviri yapar. Barış Pirhasan (1951) ise İngiliz Filolojisi mezunudur. Buna dayanarak yalnızca İngilizcenin kaynak dil olarak kullanıldığı eserleri çevirdiğini düşünmek yanıltıcı olabilir, çünkü künyede, geleneksel anlamda çevirinin sınırlarının ötesine geçildiğini imleyen “çeviren ve uyarlayan” ifadesi yer almaktadır. Elif Lachauer ve Necati Kaya hakkında bilgiye ulaşamadım. Bunun olası nedenleri arasında, Türkiye’de 1970’li yıllarda çocuk edebiyatı yayıncılığında müstear isim kullanımının gözlemlenmesidir. Aynı kişinin ve/veya kişilerin kullandığı müstear isimlerin süreklilik göstermemesi, bir başka deyişle sınırlı ve dağınık örneklerle var olması, çevirmenlerin ve yazarların gerçek isimlerine ya da kimliklerine erişilmesine engel teşkil eder. Bir diğer olası neden, ilgili dönemde çocuk edebiyatı çevirisi yapanların bu işi profesyonel bir iş olarak edinmek yerine, yalnızca bir ya da birkaç kereliğine üstlenmesidir.
Ev
24 sayfalık bu renkli resim-kitabın fiziksel özellikleri alışılmış kitap boyutundan oldukça farklıdır; 5×5 cm boyutundadır. Okul öncesi çağındaki bir çocuğun tek başına elleriyle kavrayabileceği büyüklüktedir. Çeviride herhangi bir yaş ibaresi bulunmamaktadır.
Eserin soldaki sayfalarında en az iki en çok üç cümleden oluşan kısa metinler, sağdaki sayfalarında resimler vardır. Konusu Filistinlilerin evi olmamasıdır; bu konu çeşitli hayvanların barındıkları yerler aracılığıyla ele alınır. Çocuk okur, her canlının yaşadığı özel yerler olduğu fikriyle tanıştırılır ve devamında çocuk okuru Filistinlilerin evsiz olmalarının adaletsizlik olduğuna ikna etme çabası mevcuttur. Kurgusal olarak Filistinlilerin evlerinde oturamamalarının nedeni “düşman”larının evlerinde yaşaması olduğu belirtilir. Düşmana dair açık bir bilgi olmamakla birlikte, düşman “Filistin’linin yurdunu işgal eden” olarak tanımlanır. Dolayısıyla yaşanılan özel mekân olarak ev kavramından yurt/vatan kavramına uzanıldığı görülür. Anlatının sonuna doğru anlatımda belirgin bir coşkunluk öne çıkar ve retorik sorularla kısa ifadelerin etkisi artırılmaya çalışılır. “Filistin’linin savaşarak ve hatta gerekirse canını vererek evini geri alabileceği” ifadesi “ev” sorununun çözümünün silahlı mücadele olduğunu ortaya koyar ve bunun meşruluğu çocuk okura iletilir. Anlatı, Filistinliler açısından mutlak iyimserlik ve çocuklarla birlikte uluslararası kamuoyunu ikna etmeye çalıştıkları “hakikat”in ilanıyla sonlanır.
“Tavuğun bir evi vardır. Tavuğun evine, kümes denir.
Tavşanın bir evi vardır. Tavşanın evine, tavşan deliği denir.
Atın bir evi vardır. Atın evi, ahırdır.
Balığın bir evi vardır. Balığın evi, denizlerde ve ırmaklardadır.
Kuşun bir evi vardır. Kuşun evine, yuva denir.
Herkesin bir evi vardır. Ev, hepimize huzur ve mutluluk veren bir yerdir.
Ama Filistin’linin evi yoktur. Yaşadığı çadırlar ve barakalar, asıl evi değildir onun.
Peki Filistin’linin evi nerededir? Filistin’linin evi Filistin’dedir. Ama o şimdi evinde oturamıyor. Filistin’linin evinde, düşmanı oturuyor şimdi.
Filistin’linin düşmanı kimdir? Filistin’linin düşmanı, onun yurdunu işgal edenlerdir.
Filistin’li evine tekrar nasıl dönebilir? Filistin’li evini, savaşarak, gerekirse bu uğurda canını vererek geri alacaktır. Filistin’li evine mutlaka dönecektir. Çünkü Filistin, Filistin’lilerindir.”
Türkçe çeviri metinde görüldüğü üzere düşman açık bir şekilde ortaya konmamıştır. Ancak yayınevi arka kapakta yer verdiği tanıtım metninde (bkz. Görsel 3) anlatıda çocuk okurlara sezdirilerek iletilmeye çalışılan mesajı düpedüz açıklamıştır. Türkçe -edebiyat- çeviri(si)nin çocuk okura siyasi kaygıların su üstünde yüzdürülerek ve hatta anlatı içeriğinin ötesinde (yazardan, resimleyenden bağımsız bir şekilde) Türkiye’deki aktörlerin uygun bulduğu bir yeniden çerçevelemeyle sunulması çarpıcıdır.
Görsel 3. Ev’in arka kapak tanıtım yazısı
Eserin İngilizce çevirisine kitap olarak erişemedim, ancak Dar al-Fata yayınevinin yayımladığı posterlerde Ev’in İspanyolca çevirisinin İngilizcesi bulunmaktadır. Öte yandan bir çalışmada bu metnin İngilizce çeviri eser olduğu kaydedilmiştir (Maasri, 2020). Ancak doğrulayamadığım için yalnızca aşağıda metni sunuyorum:
“The chicken has a home. The home of the chicken is called a chicken coop.
The rabbit has a home. The home of the rabbit is called a burrow.
The horse has a home. The home of the horse is the stall.
Even fish have a home. The home of the fish is the river, the lake and the sea.
The cat roams around day and night. But even he has a home that he can go to.
The bird has a home in the trees. His home is called a nest.
Everyone needs a home.
All humans need a home that is secure and peaceful.
Today, the Palestinians do not have a home.
The house and the place where the Palestinians live is not their home.
Where is the home of the Palestinians? Today, the Palestinians do not live in their homes. In their homes live their enemies. Who are the enemies of the Palestinian? Those who have occupied their homes.
How are the Palestinians going to retake their homes?
The Palestinians will fight an armed struggle to take back their homes. Someday the Palestinians will return to live in their own homes.”[13]
Metnin İngilizce konuşulan ülkelerde bu şekilde yayımlanıp yayımlanmadığına emin olamadığımdan çeviri karşılaştırması yapmayacağım. Ancak ilk bakışta dikkat çeken iki noktaya değinmek isterim: “The house and the place where the Palestinians live is not their home” ifadesi Filistinlilerin yaşadıkları yerlerin evleri olmadıklarını anlatırken, Türkçede “yaşadığı çadırlar ve barakalar, asıl evi değildir onun” ifadesi yer almıştır. Bu cümlenin görselinde harabe bir çadırın yanında duran bir çocuk tasvir edilir. Resimden yola çıkılarak Türkçede ifade farklılaştırılmış ve hatta bu şekilde yoksunluğun etkisi yükseltilmeye çalışılmış olabilir. Dramatik etkiyi artırmaya dönük benzer bir tercih, “gerekirse bu uğurda canını vererek” ifadesinde de gözlenmişti. Türkçede yer alan “Filistin Filistin’lilerindir”in İngilizce metinde yer almaması diğer bir ilginç farklılıktır.
Sonuç Yerine
Arapça tanıtım broşürlerinde Ev’in çevrildiği diller arasında Türkçe yer almaz; ancak kültürlerarası dolaşımı hayli yoğun olan bu eser, tam olarak süreci bilinmese de, Türkçede de var edilmiştir. Yayınevinin son yayımladığı çocuk kitabının Nisan 1980 tarihini taşımasını ve faaliyetlerinin aniden durmasını Türkiye tarihine aşina olanlar kolaylıkla anlayabilir. Türkiye’deki sol yayıncılık tarihi açısından bakıldığında, Filistin meselesinin Türkçe çocuk edebiyatına tekil bir örnekle de olsa izdüşümünün olması tarihe düşülen kayda değer bir nottur. Böylece edebiyatta ve özellikle çocuk edebiyatında yaygın temalardan biri olan ulusal/millî savaş anlatılarına farklı bir “sol”dan başka dünyaların anlatısı çeviri aracılığıyla eklenmiştir.
“Hogar Booklet Cover”, Palestine Poster Project, (Çevrimiçi) <https://www.palestineposterproject.org/poster/hogar-booklet-cover> (Erişim tarihi: 1 Ağustos 2022).
“Macskássy Gyula”, Budapest Poster, (Çevrimiçi) <https://budapestposter.com/artists/93> (Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022)
“Mohieddin Ellabbad Starting an International Career from Cairo”, Qantara, (Çevrimiçi) <https://en.qantara.de/content/mohieddin-ellabbad-starting-an-international-career-from-cairo> (Erişim tarihi: 1 Ağustos 2022).
“Two Little Oxen”, Budapest Poster, (Çevrimiçi) <https://budapestposter.com/posters/5108> (Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022).
“Zakaria Tamer”, Banipal: Magazine of Modern Arab Literature, (Çevrimiçi) <https://www.banipal.co.uk/contributors/189/zakaria-tamer/> (Erişim tarihi: 1 Ağustos 2022)
“Zakaria Tamer”, Short Story Project, (Çevrimiçi) <https://www.shortstoryproject.com/writers/zakaria-tamer/> (Erişim tarihi: 1 Ağustos 2022).
American University of Beirut, “The AUB Libraries launches its first online exhibit: “Dar al-Fata al-Arabi Publishing House and Mohieddine al-Labbad”, 20.09.2014, (Çevrimiçi) <https://www.aub.edu.lb/Libraries/News/Pages/OnlineExhibit.aspx> (Erişim tarihi: 1 Ağustos 2022).
Arzuk, D. (2007). Vanishing Memoirs: Doğan Kardeş Children’s Periodical
Between 1945 and 1993, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi.
Arzuk, D. (2019). “Milliyet Çocuk and the Making of Children’s Literary Culture in Turkey in the 1970s”, International Research in Children’s Literature, 12(1), ss. 62-75.
Ciravoğlu, Ö. (1997). Çocuk Edebiyatı, Esin Yayınevi, İstanbul.
Kaynardağ, A. (1983). “Yayın Dünyası,” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 2824-2836.
Khan, H., Ellabbad, M. & Nawal Traboulsi (2010). “Revolution for Kids: Dar El Fata El Arabi, Recollected”, Çev. Hassan Khan, Bidoun, Sayı: 19, (Çevrimiçi) <https://www.bidoun.org/articles/revolution-for-kids> (Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022).
Knopf-Newman, M.J. (2011). The Politics of Teaching Palestine to Americans, Palgrave, New York.
Maasri, Z. (2020). “Draw Me A Gun: Radical Children’s Books in the Trenches of ‘Arab Hanoi’, Cosmopolitan Radicalism: The Visual Politics of Beirut’s Global Sixties, Cambridge University Press, Cambridge, ss. 211-242.
Tamer, Z. (1979). Ev, Çev. Necati Kaya, Güneş Yayınevi, İstanbul.
Yalçın, A. & Aytaş, G. (2016). Çocuk Edebiyatı, 8. bs., Akçağ Yayınları, Ankara.
- 1970’lerdeki çocuk kültürüne ve çocuk eyleyiciliğine ışık tutan kıymetli çalışmaların olduğu belirtilmelidir (Arzuk, 2007; 2019). ↑
- Ev başlıklı çeviri eserin iç kapağında çizerin ismi El-Labbad şeklinde yazılmıştır. Çizerin ismi birçok kaynakta Ellabbad olarak yer aldığından metin boyunca bu kullanımı esas alınacaktır. ↑
- “Zakaria Tamer”, <https://www.shortstoryproject.com/writers/zakaria-tamer/> ↑
- “Zakaria Tamer”, <https://www.banipal.co.uk/contributors/189/zakaria-tamer/> ↑
- “Mohieddin Ellabbad Starting an International Career from Cairo”, <https://en.qantara.de/content/mohieddin-ellabbad-starting-an-international-career-from-cairo> ↑
- A.g.y. ↑
- American University of Beirut, “The AUB Libraries launches its first online exhibit: “Dar al-Fata al-Arabi Publishing House and Mohieddine al-Labbad”, 20.09.2014, <https://www.aub.edu.lb/Libraries/News/Pages/OnlineExhibit.aspx> ↑
- Görsel 1 ve Görsel 2, Dar Al-Fata Al-Arabi Children Books and Posters başlıklı Facebook grubunda 10 Ağustos 2015 tarihinde Hasna Reda Misdashi tarafından paylaşılmıştır. ↑
- Bu süreçte rol oynayan aktörler ve/veya kurumlar şüphesiz bu ikisiyle sınırlı olmasa gerektir; ancak mevcut koşullarda ulaşabildiğim sınırlı somut olgulara yer vermekle yetineceğim. ↑
- Yayımladıkları kitapların tarihlerine bakıldığında kısa ömürlü olduğu düşünülebilecek yayınevinin ismi bazı kitaplarda Güneş Yayınevi olarak yer alırken, bazılarında da Güneş Yayınları ya da Güneş Yayıncılık olarak yer almıştır. Bu yazıda Ev başlıklı çeviri eserde yer aldığı şekliyle -Güneş Yayınevi- yer alacaktır. Aynı dönemde Ankara’da da Güneş Yayınevi adında başka bir yayıncının olduğu ve karıştırılmaması gerektiği not edilmelidir. ↑
- “Macskássy Gyula”, <https://budapestposter.com/artists/93> ↑
- “Two Little Oxen”, <https://budapestposter.com/posters/5108> ↑
- Palestine Poster Project, <https://www.palestineposterproject.org/poster/hogar-booklet-cover> ↑
